Zerowy VAT na żywność utrzymany do końca roku. Czy podbije to inflację?

Fot: Pixabay

Inflacja uderza w najuboższych

Rząd wprowadził zerowy VAT na niektóre produkty żywnościowe w lutym 2022 roku, a zamrożenie tej stawki było przedłużane w kolejnych kwartałach. Jednak pod koniec czerwca premier Mateusz Morawiecki ogłosił, że zerowa stawka VAT na wiele podstawowych produktów spożywczych, takich jak pieczywo, nabiał, warzywa i owoce, mięso oraz ryby, będzie obowiązywać do końca roku.

Prof. Elżbieta Mączyńska, ekspertka z Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, zwraca uwagę na fakt, że jest rok wyborczy, a w takich okolicznościach wszystkie partie, w różny sposób, starają się zdobyć głosy wyborców. Jednak obecnie najważniejsze jest to, że inflacja wciąż pozostaje na wysokim poziomie. Chociaż spada dość szybko, nadal utrzymuje się na dwucyfrowym poziomie.

Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), inflacja konsumencka w czerwcu tego roku wyniosła 11,5 procent. Jednak ceny żywności samej w sobie wzrosły o ponad 17 procent. To szczególnie uderza najuboższe osoby, ponieważ produkty spożywcze stanowią znaczącą część ich wydatków.

– Najuboższe gospodarstwa są szczególnie wrażliwe na wzrost cen żywności i najdotkliwiej go odczuwają. Stąd też obowiązkiem demokratycznego państwa są działania, które mogą je chronić przed negatywnymi skutkami inflacji. Jednym z nich jest wprowadzenie zerowej stawki VAT, czyli płaconego przez nabywców podatku od wartości dodanej VAT. Wyzerowanie go stanowi istotną ulgę dla gospodarstw domowych, zwłaszcza najmniej zasobnych. Bez tego ceny żywności byłyby jeszcze wyższe – przekonuje ekonomistka.

Co będzie, gdy VAT wróci do podstawy?

Decyzja o przedłużeniu zerowego VAT na niektóre produkty żywnościowe budzi kontrowersje dotyczące jej słuszności. Piotr Kuczyński, główny analityk firmy Xelion, nie dostrzega jednoznacznie negatywnych skutków tej decyzji. Podkreśla również, że wyższy VAT szczególnie uderza w osoby o niskich zarobkach. Jednak w przyszłości mogą pojawić się pewne problemy, gdy stawka VAT powróci do poziomu sprzed lutego 2022 roku, ponieważ wzrost cen żywności może utrudnić walkę z inflacją.

– Może nie skończyć się na podniesieniu cen o wysokość podatku, bo branża może wykorzystać tę sytuację do wprowadzenia podwyżek. Handlowcy mogą zechcieć przy tej okazji zarobić. Czy jednak tak się stanie? Obserwujemy zmniejszony popyt, co oznacza, że ludzie mniej kupują. W tej sytuacji sprzedawcy mogą obawiać się podnosić ceny, by tego jeszcze bardziej nie wyhamować – rozważa możliwe scenariusze Kuczyński.

Profesor Witold Orłowski, główny doradca ekonomiczny w firmie PwC, przypomina, że rząd "dość skutecznie" sprawował kontrolę nad przedsiębiorcami, aby obniżyli ceny w momencie obniżki stawki VAT. W związku z tym zakłada, że rząd również będzie czuwał nad tym, aby sprzedawcy nie wykorzystali momentu podniesienia podatku do wprowadzenia niezauważonych podwyżek cen żywności. Inne zdanie na ten temat ma dr Sławomir Dudek, prezes i główny ekonomista Instytutu Finansów Publicznych. Jego zdaniem, powrót do stawek podstawowych skutkowałby efektem jo-jo, czyli gwałtownym wzrostem cen. Ostrzega również, że jeśli rząd nadal będzie wprowadzał dodatkowe środki pieniężne do budżetów domowych, na przykład poprzez 13. i 14. emeryturę oraz programy społeczne, to inflacja jeszcze bardziej się zwiększy.

– Pieniądze z zamrożonego VAT-u są potrzebne w budżecie do finansowania usług. Wspomniany przeze mnie efekt jo-jo, czyli gwałtowny wzrost inflacji po powrocie do stawek podstawowych, może nas kosztować dwa, trzy punkty procentowe. Jeśli uda nam się obniżyć inflację do poziomu 8-9 procent, to właśnie ten efekt może sprawić, że inflacja ponownie przekroczy dwucyfrowy poziom – ostrzega dr Dudek.