Wielka Synagoga i jeszcze większa tragedia
W latach 1909-1913 w Białymstoku, przy ul. Bożniczej (dzisiaj Suraskiej) wzniesiono Wielką Synagogę. W okresie międzywojennym była najokazalszą synagogą białostocką i cieszyła się największym prestiżem w mieście. Została wybudowana według projektu Samuela J. Rabinowicza. Była bożnicą reformowaną, w której kobiety modliły się obok mężczyzn, choć na osobnych galeryjkach. W okresie międzywojennym, podczas świąt i uroczystości państwowych, grała w niej orkiestra Gimnazjum Hebrajskiego.
27 czerwca 1941 r. niemiecka grupa operacyjna, którą dowodził kapitan Gothar Bürkner, spaliła dzielnicę żydowską wraz z Wielką Synagogą. Niemcy kazali wszystkim mężczyznom i chłopcom narodowości żydowskiej wejść do środka. Zamknęli ich wewnątrz i podpalili budynek. Do tych, którzy próbowali oporu, strzelali. Historycy szacują, że zginęło wtedy nawet 2,5 tys. osób.
Białystok pamięta o dramacie białostockiej społeczności żydowskiej i co roku wspomina ofiary "Czarnego piątku". W 1995 roku, przy ul. Suraskiej został odsłonięty pomnik w kształcie kopuły zniszczonej bożnicy, którego autorami są Michał Flikier, Maria Dżugała-Sobocińska, Dariusz Sobociński i Stanisław Ostaszewski.
Wystawa, słuchowisko, pochód
Tegoroczne obchody rocznicy spalenia Wielkiej Synagogi rozpoczną się właśnie w tym miejscu w środę, 27 czerwca, o godz. 12.00. Prezydent Tadeusz Truskolaski złoży kwiaty pod pomnikiem, do czego zachęca również mieszkańców miasta.
– To bardzo ważne, aby pamięć o dawnych mieszkańcach Białegostoku i o dziejach miasta trwała, zwłaszcza wśród młodych pokoleń – mówi prezydent Truskolaski. – Dramat, który rozegrał się 77 lat temu, był początkiem eksterminacji ludności żydowskiej w naszym mieście. To bardzo bolesna karta w historii Białegostoku.
Kolejne wydarzenie poświęcone tej rocznicy rozpocznie się o godz. 18.00 na placu przed Białostockim Teatrem Lalek. W tym miejscu będzie można obejrzeć reprodukcje obrazów "Wejście Niemców" i "Piaski-rynek" Izraela Bekera oraz wysłuchać słuchowiska "Śpiew Chanajek" autorstwa Jolanty Szczygieł-Rogowskiej i Olgi Gordiejew-Pobot. O godz. 18.20 z placu przed BTL przejdzie pochód z akompaniamentem muzyki klezmerskiej pod Pomnik Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej. Tam o godz. 18.40 odbędzie się prezentacja archiwalnych pocztówek i zdjęć Wielkiej Synagogi na wielkoformatowych banerach.
mateusz.nowowiejski@bialystokonline.pl
