Getto w Białymstoku zostało utworzone przez niemieckie władze okupacyjne 26 lipca 1941 r. dla ponad 40 tys. Żydów, także tych z okolic miasta. Jeszcze w tym samym roku, weszło w życie rozporządzenie o zakazie opuszczania getta pod groźba śmierci.
Niecałe dwa lata później, w lutym 1943 roku rozpoczęła się akcja likwidacyjna getta. W ciągu ośmiu dni Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince 10 tys. ludzi, kolejne 2 tys. mordując na miejscu. Ostateczna likwidacja miała zostać przeprowadzona 16 sierpnia. Białostoccy Żydzi wzniecili jednak powstanie. Źle uzbrojeni, nieliczni powstańcy stanęli naprzeciw wielokrotnie liczniejszych oddziałów regularnego wojska. Opór został złamany po kilku dniach. Przywódca powstania Mordechaj Tenenbaum i jego zastępca Daniel Moszkowicz popełnili samobójstwo.
Tygodniowe obchody
W tym roku przypada 75. rocznica tych tragicznych wydarzeń. Z tej okazji właściwie przez cały rok obchodzone są uroczystości związane z ich upamiętnieniem, ale to w następnym tygodniu przypadają główne wydarzenia, które potrwają właściwie przez cały tydzień.
- Mamy taką tendencję do bardziej uroczystego obchodzenia okrągłych rocznic, więc w tym roku będzie wydarzeń więcej - zapowiada prezydent Tadeusz Truskolaski.
Wszystko zacznie się już 14 sierpnia, od wystawy "Kiriat Białystok", która pojawi się przy ul. Kilińskiego, obok skweru Armii Krajowej. Zobaczyć będzie można na niej zdjęcia zrobione na osiedlu założonym przez białostockich Żydów w mieście Yehud.
Oczywiście najważniejsze wydarzenia zaplanowane są na 16 sierpnia. Wówczas to odbędą się uroczystości, w których swój udział zapowiedzieli ambasador Izraela Anna Azari oraz naczelny rabin Polski Michael Schudrich, a także wielu gości z zagranicy. Delegacje najpierw złożą kwiaty pod Pomnikiem Białostockiej Synagogi oraz w miejscu, gdzie znajdywała się brama do getta – przy skrzyżowaniu ulic Malmeda i Białówny, później wszyscy przeniosą się na plac im. Modechaja Tanenbauma, gdzie tradycyjnie już zorganizowana zostanie główna część uroczystości.
Cud po 75 latach
Na godziny popołudniowe natomiast zaplanowany jest panel dyskusyjny "Życie codzienne i Zagłada białostockiego getta", koncert "Benkenisz – Tęskonota", pokaz filmu "Intymność" i coś na co czeka bardzo wiele osób – promocja wydawnictwa "Pamiętnik Dawida Szpiro". Ta niezwykła książka, to zapis przeżyć młodego Żyda, który znajdował się w białostockim getcie. Została odnaleziona kilka miesięcy temu i trafiła do Galerii im. Sleńdzińskich, gdzie była przygotowywana do wydania. Początek spotkania 16 sierpnia o godz. 17.30 w Centrum im. Ludwika Zamenhofa.
- Odnalezienie tych zapisów może zakrawać na cud. Akurat po 75 latach, ten zeszyt został odnaleziony. Te słowa, które zapisał młody człowiek będą trafiały do wielu - mówi prezydent Tadeusz Truskolaski.
W późniejszych dniach organizatorzy obchodów przygotowali jeszcze kilkanaście różnych wydarzeń. Będzie można wziąć udział w wystawach, koncertach czy spacerach historycznych. Wszystko zakończy się w niedzielę, 19 sierpnia, koncertem na Rynku Kościuszki pt. "Odgłosy znikającego świata". Wystąpi Krzesimir Dębski wraz z Orkiestrą Smyczkową Primuz i zespołem Kamila Radzimowskiego.
Pełen program obchodów: Obchody 75. rocznicy powstania w getcie białostockim
mateusz.nowowiejski@bialystokonline.pl
