Jaka jest historia obrazu?
15 września 1941 r., po tzw. "amnestii" uformowała się w Tatiszczewie 5 Kresowa Dywizja Piechoty, pod dowództwem gen.bryg. Mieczysława Boruty Spiechowicza. W jej skład wchodziły między innymi pułki piechoty: 13, 14 i 15. Z inicjatywy żołnierzy tych trzech jednostek, żołnierz 14 pułku "Wilków" kpr. Piotr Sawicki namalował w 1941 r. kopię ikony Matki Bożej Ostrobramskiej, na podstawie małego obrazka o. Tadeusza Walczaka, kapelana pułku, b. więźnia politycznego Brygidek i Łubianki, któremu udało się po brutalnym przesłuchaniu podnieść z ziemi zgnieciony obrazek i ukrywać w bucie aż do amnestii.
Pierwszą, prostą ramę do obrazu zrobił st. strzelec Władysław Żołdak. Drugą, znaną do dzisiaj, wykonał, prawdopodobnie, sławny polski rzeźbiarz Feliks Berdyszak, żołnierz II Korpusu, uwidaczniając w 4 rogach ramy fundatorów obrazu: 5 DP: 13 PP, 14 PP, 15 PP, z napisem położonym centralnie: "Bóg 1939-1941 Ojczyzna", a u dołu: "Matko, ratuj nas".
Według Piotra Sawickiego jr. on również nałożył na obraz tekturową koszulkę. Obraz będący jeszcze na sztalugach, podarowali żołnierze swojemu kapelanowi, o. Walczakowi, by służył odtąd za ołtarz polowy w ich Dywizji. Konsekracji dokonał o. Walczak w początkach listopada 1941 r., tuż przed świętem Niepodległości Polski.
Wojenna droga
11 listopada 1941 r. obraz po raz pierwszy towarzyszył stołowi ofiarnemu podczas prymicyjnej Mszy św. polowej, sprawowanej w ośnieżonym Tatiszczewie, nad Wołgą. Niebawem Madonna Ostrobramska zmierza z o. Walczakiem i 5 Kresową Dywizją Piechoty do Dżałał-Abad, w Kirgizji, stamtąd do Iranu, Iraku, Palestyny, Egiptu, wreszcie wkracza na szlak bojowy żołnierzy II Korpusu na Półwyspie Apenińskim.
Walczak "w uznaniu czynów męstwa i odwagi, wykazanych w czasie walk II Korpusu o Monte Cassino" otrzymał Krzyż Walecznych. Obraz w czasie wędrówki wojennej uległ zawilgoceniu, dlatego we Włoszech o. Walczak oddał obraz do pracowni konserwatorskiej. Tutaj nieznany z nazwiska konserwator zmienił jego pierwotny wyraz. Zniknął bolesny i matczyny wygląd Madonny, ale Piotr Sawicki zaakceptował zmianę, kładąc w prawym rogu swój podpis.
Na stałe w Londynie
Po skończonej wojnie, w 1946 r. o. Walczak przywozi wizerunek Ostrobramskiej do Anglii, a w 1949 r. zabiera obraz ze sobą na misje do Północnej Rodezji (dzisiaj Zambia). Po 29 latach wędrowania po w skupiskach Polaków rozsianych w Afryce, o. Walczak w 1970 r. przywozi obraz z burzliwej Rodezji do Londynu i oddaje w ręce swoich wojennych druhów z Koła 15 Wileńskiego Batalionu "Wilków", fundatorów i spadkobierców z Tatiszczewa. Ci oddają obraz na przechowanie w jeszcze pewniejsze ręce i miejsce: Instytutowi Polskiemu i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Instytut jest aktualnie właścicielem obrazu.
Od marca 1975 r. obraz jest eksponowany w kaplicy jezuitów w Londynie na Willesden Green.
W 2018 r. dzieło zostało poddane konserwacji w Muzeum Narodowym w Krakowie. Podczas prac konserwatorskich usunięto zanieczyszczenia, sklejono rozwarstwienia oraz wypełniono ubytki podobrazia, zaprawy i warstwy malarskiej. Obraz zabezpieczono werniksami. Konserwacji poddano także ramę.
Wystawę prezentującą obraz w białostockim Muzeum Rzeźby można oglądać do 1 września.
Zobacz też: Wystawa "Obraz z wojennego szlaku"
anna.d@bialystokonline.pl
