Białostocki Teatr Lalek to miejsce, bez którego trudno wyobrazić sobie kulturalny Białystok. Nie ma chyba osoby, która nie miałaby styczności z tą instytucją. A to chociażby za sprawą wycieczki na spektakl z przedszkola, wyjścia na adaptację lektury szkolnej z klasą czy najzwyczajniej dla własnej przyjemności. I tak od 1953, bo właśnie na ten rok datuje się rozpoczęcie działalności sceny zawodowej teatru. Warto podkreślić, że w każdym roku teatralnym wystawiane jest od 5 do 6 premier, które przyciągają tysiące dzieci i dorosłych. Nie inaczej było w 2024 roku.
Premiery 2024 roku. Każdy mógł wybrać coś dla siebie
Wiosną, a konkretnie w marcu, miała miejsce premiera "Hulajgęby". Spektakl o intrygującym tytule to adaptacja powieści "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza, którą zestawiono z podróżą Dantego, Wergiliusza i Beatrycze przez światy opisane w "Boskiej Komedii". Reżyserii podjął się Waldemar Śmigasiewicz. Głównym przesłaniem wspomnianego spektaklu jest... apel o dystans do samego siebie.
W maju szerszej publiczności zaprezentowano po raz pierwszy spektakl "GPS" czyli "Getto pod stopami". Inspiracją do stworzenia tego dzieła teatralnego była historia oraz fragmenty dokumentów, dzienników i pamiątek z białostockiego getta. W spektaklu "GPS" pojawiły się postacie historyczne, takie jak Icchok Malmed, Chajka Grossman, Otto Busse, Bronka Winnicka oraz Mordechaj Tenenbaum. Głównym bohaterem tej historii jest Ben. Postać ta została zainspirowana ostatnim Białystokerem, Benem Midlerem oraz Samuelem Pisarem. Adaptacją, reżyserią oraz scenografią przedstawienia zajęła się Maria Żynel.
"Jutro będzie padać..." to tytuł premiery z czerwca, która zakończyła sezon artystyczny 2023/2024. Jest to opowieść o zagubieniu nastolatków w wirtualnym świecie. Anita Piotrowska (reżyserka sztuki) podkreślała przed premierą, że spektakl "przede wszystkim jest o spotkaniu, o trudzie budowania relacji szczególnie właśnie gdzieś tam we współczesnym świecie, w którym jest mnóstwo bodźców". Pierwszymi widzami spektaklu byli uczestnicy 11. Międzynarodowego Festiwalu Szkół Lalkarskich LALKANIELALKA.
Ciepła opowieść o przyjaźni i umiejętności cieszenia się z tego co "tu i teraz" - tak w skrócie można opisać spektakl "Marivn", którego premiera miała miejsce w listopadzie. Głównym bohaterem sztuki został dinozaur, który dowiedział się, że jego gatunek ma wyginąć. Reżyserką i jednocześnie autorką spektaklu jest Marta Guśniowska.
Ostatnią premierą roku była sztuka "Amelka, Bóbr i Król na dachu". Przedstawienie, które miało miejsce na dużej scenie Białostockiego Teatru Lalek, przyciągnęło rodziny, aktorów oraz osoby związane z kulturą Białegostoku. Na sali nie było wolnych miejsc. Widzowie podczas spektaklu poznali losy uroczej znajdy Amelki, która w towarzystwie nietypowego Bobra, Gruszki oraz innych dziwnych postaci wyrusza na wyprawę po czarny miód do Szepczącego Lasu. Reżyserem "Amelki, Bobra i Króla na dachu" jest Jacek Malinowski, obecny Dyrektor Białostockiego Teatru Lalek.
- Zeszłoroczne premiery były tak zaplanowane, by trafiły do jak najszerszej grupy odbiorców, czyli dzieci, młodzieży i dorosłych. Frekwencja pokazała, że dobór tytułów najwyraźniej przypadł widzom do gustu - zaakcentował Jacek Malinowski.
Nagrody i wyróżnienia
Miniony rok przyniósł instytucji oraz jej artystom wiele prestiżowych nagród. Jest to m.in. Nagroda Specjalna IX Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskie "Klasyka żywa" dla spektaklu "Zemsta" w reżyserii Pawła Aignera. Sztuka została wyróżniona za najciekawszą interpretację dzieła Aleksandra Fredry. Wspomniana w tekście "Hulajgęba" zdobyła nagrodę za kreację zbiorową na XVI Międzynarodowym Festiwalu Gombrowiczowskim w Radomiu. Natomiast sztuka "GPS" została doceniona przez krytyków miesięcznika "Teatr" w kategorii "Najlepsze przedstawienie dla dzieci i młodzieży".
W gronie uhonorowanych artystów, zarówno na szczeblu lokalnym jak i krajowym znaleźli się: Łucja Grzeszczyk-Żukowska, Michał Jarmoszuk oraz Krzysztof Dzierma.
Festiwale oraz działania
Podsumowując ubiegły rok warto również wspomnieć o 11. Międzynarodowy Festiwal Szkół Lalkarskich LALKANIELALKA, którego jednym z organizatorów jest właśnie Białostocki Teatr Lalek. Wydarzenie to odbywa się w naszym mieście od 2002 roku, przyciągając do Białegostoku licznych miłośników sztuki teatralnej. W 2024 roku 11. Międzynarodowy Festiwal Szkół Lalkarskich LALKANIELALKA odbywał się pod hasłem "Wspólnota".
Podczas wydarzenia można było podziwiać pokazy szkół lalkarskich m.in. z Polski (Białystok i Wrocław), ze Słowacji, Czech, Niemiec, Szwajcarii i Ukrainy. Udział w festiwalu wzięły także teatry: Klaipėda Puppet Theatre, Divadlo Continuo z Czech, Lone Wolf Tribe z USA, Teatro Elsinor z Włoch oraz Dschungel Wien z Austrii. Ostatnie dwie grupy zaprezentowały spektakle powstałe w ramach międzynarodowego projektu "ConnectUp", dofinansowanego z programu Kreatywna Europa Unii Europejskiej, w którym Białostocki Teatr Lalek brał udział.
W tym miejscu warto również wymienić trzyletni europejski projekt "Transport", w którym instytucja bierze udział od maja 2024 roku. Zgodnie z założeniami projektu, do września 2025 roku sześciu producentów stworzy sześć małych niezależnych produkcji wyreżyserowanych przez Tino Grabnara. Produkcje będą badać, "w jaki sposób środki transportu kształtują tempo naszego życia oraz jaki wpływ wywierają na środowisko. Odniosą się one do różnych aspektów globalnych wzajemnych powiązań świata, w którym nie możemy już żyć w izolacji od siebie nawzajem". Działania koordynuje Teatr Lalek w Lublanie. Poza Białostockim Teatrem Lalek udział w projekcie biorą: Teatr Lalek w Mariborze, estoński Eesti Noorsooteater, litewski Klaipėdos Lėlių Teatras i czeski Divadlo Alfa Plzeň. Suma dofinansowania na ten projekt wynosi 1 mln euro. Środki pochodzą z programu Kreatywna Europa Unii Europejskiej, finansowanego przez Komisję Europejską.
1 września 2024 roku na scenie Białostockiego Teatru Lalek odbyła się inauguracja dwuletniego programu "Przestrzenie Sztuki - Taniec w Białymstoku". Otworzył go spektakl familijny "Urodziny". Zadanie finansowane jest ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu "Przestrzenie Sztuki Taniec" realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca. Lokalnym operatorem programu jest m.in. Białostocki Teatr Lalek.
Białostocki Teatr Lalek może pochwalić się także licznymi wyjazdami na festiwale teatralne do państw takich jak: Turcja, Litwa, Portugalia, Słowenia, Austria. Spektakle białostockiej sceny lalkarskiej były prezentowane również w kraju - Warszawie, Gdańsku, Wrocławiu i Katowicach.
Jeśli nie spektakl, to co?
Poza spektaklami, Białostocki Teatr Lalek oferuje również inne opcje spędzania czasu z kulturą. Od 2008 roku dostępna jest Piwnica Lalek, w której zgromadzone są niemal wszystkie lalki, maski, rekwizyty teatralne, kostiumy, a nawet całe dekoracje od początku istnienia teatru. Skarby te można podziwiać za symboliczną kwotę. Dla najmłodszych organizowane są czytania bajek (w tej roli niezastąpiona Marta Guśniowska) oraz warsztaty plastyczne. W holu teatru dostępne są wystawy, które zmieniają się kilkukrotnie w ciągu roku. Obok Białostockiego Teatru Lalek funkcjonuje kawiarnia teatralna "Lalki". Odbywają się tam stand-upy, slamy poetyckie, spotkania autorskie oraz koncerty.
Plany na obecny rok
Jacek Malinowski, dyrektor instytucji nie ukrywa, że zależy mu na podtrzymaniu wysokiego poziomu artystycznego oraz frekwencji.
- Zakładam, że uda się wystawić 4-5 premier. Mogę zdradzić, że już trwają prace nad pierwszą. Będziemy kontynuować także cykl wystaw, czytanie bajek oraz warsztaty plastyczne. Jeśli chodzi o wyjazdy na festiwale, to mamy już zaproszenie do Chin i wielu państw Europy, choćby w ramach europejskiego projektu "Transport" - zapowiedział Jacek Malinowski.
W czerwcu 2025 roku w Białymstoku nie zabraknie także Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek dla Dorosłych "Metamorfozy Lalek". Będzie to 6. edycja. Ideą festiwalu jest przełamanie stereotypów dotyczących postrzegania teatru lalkowego jako teatru dla dzieci. Tegoroczne plany zakładają również inwestycje czyli początek przebudowy magazynów znajdujących się przy ul. Branickiego pod kątem idei "Przestrzeń kreatywna". W przyszłości miałyby się tam odbywać próby teatralne, spektakle, działania edukacyjne i społeczne. Planuje się także udostępnienie tego miejsca niezależnym artystom i grupom artystycznym, aby ci mogli realizować swoje działania.
Jacek Malinowski zachęca do korzystania z oferty teatru. Jest przekonany, że i w tym roku każdy znajdzie coś dla siebie.
- Można śmiało kontaktować się z nami, doradzimy i podpowiemy, na co warto zwrócić uwagę przy doborze tytułu.
Obecnie zespół artystyczny Białostockiego Teatru Lalek liczy 21 stałych aktorów i zalicza się do tych największych w Polsce. Tylko od września 2012 roku zdobył niemal 100 nagród i wyróżnień.
Repertuar Białostockiego Teatru Lalek możesz sprawdzić tutaj: REPERTUAR
