„Rośliny i zwierzęta chronione w Polsce na planszach Ligi Ochrony Przyrody”

Organizatorzy zapraszają na wystawę pt. „Rośliny i zwierzęta chronione w Polsce na planszach Ligi Ochrony Przyrody”.

Rośliny i zwierzęta chronione w Polsce na planszach Ligi Ochrony Przyrody. Nowa wystawa Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego UwB

Kolorowe tablice, przedstawiające 160 gatunków chronionych roślin i 160 gatunków chronionych zwierząt w naszym kraju, składają się na wystawę pt. „Rośliny i zwierzęta chronione w Polsce na planszach Ligi Ochrony Przyrody”, którą można już oglądać w holu Wydziału Biologii Uniwersytetu w Białymstoku przy ul. Ciołkowskiego 1J (kampus UwB). Ekspozycję przygotowało Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze im. Prof. A. Myrchy. Będzie ona prezentowana do 31 października 2024 r.

Na dziesięciu kolorowych planszach zobaczymy chronione rośliny rosnące w różnych siedliskach, w tym: rośliny brzegu Bałtyku i solnisk śródlądowych, jezior, rzek i stawów torfowisk, łąk i brzegów wód, ciepłolubnych muraw, borów i wrzosowisk, widnych lasów i zarośli, cienistych lasów, górskich lasów i ziołorośli oraz górskich polan, hal i turzycowisk. Z kolei na planszach dotyczących zwierząt chronionych znajdują się: bezkręgowce siedlisk wodnych, bagiennych i podmokłych, owady, pajęczaki łąk, pól i lasów, ryby, płazy i gady, ptaki siedlisk wodnych i szuwarowych, ptaki bagien i siedlisk nawodnych, ptaki siedlisk leśnych, ptaki lasu, krajobrazu kulturowego i gór, ptaki siedlisk różnych, ssaki drobne oraz ssaki większe – wymienia dr Anna Matwiejuk, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego im. Profesora Andrzeja Myrchy.

Dodaje, że w dzisiejszych czasach, kiedy następuje degradacja środowiska, ginie wiele gatunków roślin i zwierząt, ubożeje bioróżnorodność, niszczone są cenne pod względem przyrodniczym tereny, ważne są zagadnienia związane z ochroną przyrody.

- Niestety, coraz częściej tracimy poczucie, że jesteśmy częścią świata i przyrody oraz że mamy ogromny wpływ na stan otaczającego nas środowiska. Aby skutecznie działać na rzecz środowiska i ograniczyć działania niepożądane, musimy tego chcieć i wiedzieć jak to zrobić. Jednym z pierwszych kroków może być poznanie przez nas otaczającego świata roślin i zwierząt, w tym jakie gatunki są objęte ochroną – dodaje dyrektor UCP.

Podkreśla, że ochrona gatunkowa roślin i zwierząt to jedna z obowiązujących form ochrony przyrody na świecie i w Polsce. Jej celem jest zachowanie rzadkich, endemicznych i zagrożonych wyginięciem gatunków roślin oraz zwierząt, występujących dziko na terenie danego kraju, a także ich siedlisk i ostoi. Ochrona gatunkowa zapewnia zabezpieczenie różnorodności biologicznej na różnych poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym.

- W Polsce ochroną ścisłą objętych jest 415 gatunków roślin i 589 gatunków zwierząt, w tym: 92 gatunki bezkręgowców i 497 kręgowców. 65% gatunków dzikiej flory i fauny naszego kraju to gatunki leśne. Zwierzętami chronionymi w Polsce są m.in.: chomik europejski, cietrzew, czajka, gil, głuszec, kozica, modliszka zwyczajna, niedźwiedź brunatny, przepiórka, ryś, sójka, wilk, wróbel, zimorodek, żaba moczarowa, żbik, żubr, a roślinami: lilia złotogłów, mikołajek nadmorski, rosiczka okrągłolistna, szarotka alpejska, wrzosiec bagienny i inne – wylicza dr Anna Matwiejuk.

Przypomina, że tradycja ochrony przyrody w Polsce sięga XI wieku, jeszcze czasów piastowskich, kiedy pojawiały się pierwsze dekrety dotyczące chronienia niektórych gatunków zwierząt i roślin. Pierwszym organizmem, który w Polsce objęto ochroną był bóbr europejski. Pierwszy król Polski Bolesław I Chrobry (ur. 967 – zm. 1025) wydał pierwszą, najstarszą regulację prawną dotyczącą ochrony zwierząt – akt ochrony gatunkowej, zabraniający polowań na bobry w naszym kraju. W tym celu władca powołał specjalny urząd bobrowniczy, na czele którego stanął pan bobrowy. Podlegali mu bobrownicy, którzy sprawowali opiekę nad żeremiami w imieniu króla.

Za czasów Kazimierza III Wielkiego (1310 – 1370) rozpoczęto chronić lasy i objęto ochroną dęby, wprowadzając kary za ich wyrąb. W XV wieku Władysław II Jagiełło (1362 – 1434) wystąpił o ochronę cisów oraz wprowadził zarządzenia ograniczające polowania na dzikie konie, tury, jelenie oraz łosie. Zygmunt II August (1520 – 1572) wprowadził ochronę żubrów, sokołów wędrownych i łabędzi niemych oraz utrzymał ochronę bobrów.

Za czasów Stefana Batorego (1533 – 1586) wprowadzono czas ochronny dla ryb odbywających tarło. Zygmunt III Waza (1566 – 1632) stanął w obronie zagrożonych wyginięciem turów. U schyłku I Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław II August (1732 – 1798) wprowadził uniwersał leśny, który regulował gospodarkę leśną na obszarze kraju.

Zręby nowoczesnej ochrony gatunkowej zwierząt stworzyła ustawa o ochronie świstaków i dzikich kozic tatrzańskich, wydana we Lwowie pod zaborem austriackim 10 lipca 1869 r. przez galicyjski Sejm Krajowy. Pierwsze, polskie przepisy zapisane w konstytucji, związane z ochroną przyrody pojawiły się na łamach tzw. Konstytucji marcowej z 17 marca 1921 r. W 1919 r. została powołana Państwowa Tymczasowa Komisja Ochrony Przyrody, która w 1926 r. została przekształcona w Państwową Radę Ochrony Przyrody. Dwa lata później, w 1928 r. z jej inicjatywy powstała Liga Ochrony Przyrody (LOP).

Liga Ochrony Przyrody jest najstarszą organizacją ekologiczną w Polsce. Do zadań LOP należy ochrona przyrody oraz otaczanie jej opieką, oddziaływanie środkami prawnymi na instytucje, podmioty gospodarcze i osoby nie przestrzegające obowiązujących przepisów i zasad ochrony przyrody i środowiska przyrodniczego. Ponadto LOP inspiruje i popiera wszelkie formy działalności publicznej w kreowaniu i wdrażaniu zasad ekorozwoju.