Zbiór liczy 30 woluminów. Książki z kolekcji wyróżnia niewielka podłużna pieczątka (kolor tuszu czerwony) o treści: El. Orzeszkowa. Sześć tomów zawiera autograf pisarki - odręczny podpis: El. Orzeszkowa. Większość publikacji opatrzonych jest znakami własnościowymi Wileńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w postaci owalnej pieczęci lub ekslibrisu: Książnica T-wa Przyjaciół Nauk w Wilnie.
Jedenaście książek jest autorstwa samej Orzeszkowej, dziewięć to utwory Józefa Ignacego Kraszewskiego, pozostałe - dzieła różnych pisarzy. Tylko dwa teksty pochodzą z literatury zagranicznej ("Z głębi morza" Charles'a Dickensa oraz "Fasma" dramat Arturo Colauttiego). Książki ze zbioru są różnogatunkowe. Znajdujemy wśród nich utwory poetyckie Hajoty (Heleny Pajzderskiej), Aleksandra Kraushara, Wacława Rolicz-Liedera i innych. Prozę reprezentują m. in. publikacje Orzeszkowej i Kraszewskiego, "Nowele" Stanisława Grudzińskiego, "Romans Gąski" Teresy Prażmowskiej, "O niej" Mariana Gawalewicza.
Z utworów dramatycznych znalazły się w kolekcji, poza wspomnianym tekstem Colauttiego, "Cudotwórca" Wilhelma Feldmana i "Poświęcenie" Jana Chęcińskiego. Teksty typowo literackie uzupełniają "Piosenki gminne ludu pińskiego" zebrane przez Romualda Zienkiewicza.
W kolekcji wyróżniają się tomy z osobistymi dedykacjami współczesnych autorki - pisarzy, tłumaczy, publicystów. Zachowały się dedykacje Hieronima Druckiego-Lubeckiego, Wilhelma Feldmana, Zofii Grudzińskiej, Heleny Pajzderskiej (Hajoty), Teresy Prażmowskiej Wołowskiej i Ludwika Zamenhofa.
Znaczenie szczególne ma dedykacja Ludwika Zamenhofa, w języku esperanto, datowana 22 kwietnia 1910 roku, a więc niespełna miesiąc przed śmiercią pisarki. Pięknie sformułowana dedykacja na esperanckiej edycji "Marty", wydanej w Paryżu w roku 1910, brzmi następująco: "Sławnej pisarce, szlachetnej idealistce Pani Elizie Orzeszko z wyrazami najszczerszego i najgłębszego szacunku dedykuję, Ludwik Zamenhof, 22 IV 1910".
Wszystkie książki z kolekcji zostały zdigitalizowane i są dostępne w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej.
Za: Książnica Podlaska
magda.g@bialystokonline.pl
