93. rocznica odzyskania niepodległości przez Białystok

Fot: ESD

Obchody 93. rocznicy wyzwolenia Białegostoku rozpoczną się o godz. 7.30 liturgią w katedrze prawosławnej pw. św. Mikołaja Cudotwórcy. O godz. 11.00 odbędzie się msza święta w katedrze Wniebowzięcia NMP. Po niej, o godz. 12.30, główne uroczystości przeniosą się na Cmentarz Wojskowy przy ul. 11 Listopada. Zostanie tam odegrany Hymn Państwowy, zaplanowano również wystąpienie prezydenta Białegostoku Tadeusza Truskolaskiego, modlitwę ekumeniczną i złożenie kwiatów. O godz. 13.15 odbędzie się zaś uroczyste złożenie wspólnego wieńca pod pomnikiem marszałka Józefa Piłsudskiego na Rynku Kościuszki.

***

W nocy z 11 na 12 listopada Polacy podpisali ze stacjonującym w Białymstoku garnizonem niemieckim umowę, która miała zapobiec rozlewowi krwi i pozwolić Niemcom bezpiecznie opuścić miasto. Zaborców rozbrajano, a z Warszawy zaczęły napływać wieści o nadchodzących posiłkach.

Niepodległy Białystok funkcjonował jednak tylko 3 dni. Już 14 listopada energicznie zaczął bowiem działać stacjonujący w mieście niemiecki III korpus rezerwowy, który miał bronić kolej Brześć - Białystok - Grajewo, a zaborcy ponownie wprowadzili swoje rządy. Z 18 na 19 listopada Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego podpisało umowę, która zakładała, że Niemcy w celu ewakuacji nie będą zajmować dworców kolejowych w Polsce centralnej, w zamian za gwarancję swobodnego przejazdu koleją Białystok - Grajewo. Ustalona wówczas linia demarkacyjna pozostawiała większość Białostocczyzny pod okupacją.

23 i 24 listopada w okolicach Białegostoku dochodziło jeszcze do polsko-niemieckich potyczek. Pod koniec miesiąca zaczęto tworzyć ochotnicze oddziały wojskowe w Łapach "dla zajęcia tych ziem polskich, których jeszcze nie opuściły wojska niemieckie". W grudniu 1918 r. do miasta przybył z Warszawy komisarz rządu polskiego - Ignacy Mrozowski, który próbował stopniowo przejmować władzę.

Tymczasem ze wschodu szła Armia Czerwona. Przypuszczano, że dojdzie do konfrontacji i dlatego podjęto rozmowy z dowództwem niemieckim w sprawie przepuszczania oddziałów polskich na wschód. Pertraktacje toczyły się w Grodnie oraz w Białymstoku i zakończyły się podpisaniem 5 lutego 1919 r. tzw. umowy białostockiej. Uregulowano w niej warunki odwrotu wojsk niemieckich, a oddziałom polskim umożliwiono marsz na Armię Czerwoną przez Białystok, Grodno i Wołkowysk.

Początkowo stacjonujący w Białymstoku Niemcy utrudniali wykonywanie umowy. Do ostatecznego porozumienia doszło dopiero 11 lutego. 8 dni później wojska polskie weszły do Białegostoku. Powitał je komisarz Ignacy Mrozowski, który zaakceptował utworzony Tymczasowy Komitet Miejski na czele z prezydentem miasta, Józefem Puchalskim. 19 lutego 1919 r. Białystok stał się w pełni niepodległy.