Już po raz 18. odbył się plebiscyt Słowo Roku. Tegoroczna edycja nie przyniosła większych zaskoczeń, bowiem wygrane słowa biły rekordy popularności.
Fot: unsplash.com
Głosowali internauci...
Jak co roku Instytut Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego organizuje plebiscyt Słowo Roku. Tak było i teraz. Do końca grudnia trwało głosowanie, w ramach którego internauci mogli albo wybrać słowo z podanej listy (były tam między innymi: kraken, granatnik, posłanka, wybory, patodeweloperka czy inflacja), albo zgłosić własną propozycję.
Znamy już wyniki. Zagłosowało ponad 6 tysięcy osób, które zdecydowały, że Słowem Roku 2023 zostały... wybory! Na drugim miejscu znalazło się wyrażenie sztuczna inteligencja, a na trzecim - inflacja. Pułap 100 głosów przekroczyły także słowa: patodeweloperka, granatnik, gościni, opozycja oraz referendum.
...oraz kapituła językoznawców
Równolegle też swoje typy wybierała kapituła językoznawców pod patronatem Rady Języka Polskiego. Okazało się, że niemal się one pokrywają. Na pierwszym miejscu umieściła... wyrażenie sztuczna inteligencja.
Jak wyjaśnia prof. Renata Przybylska z Uniwersytetu Jagiellońskiego, sztuczna inteligencja to oczywiście kalka wyrażenia angielskiego artificial intelligence. Wielki słownik języka polskiego PAN definiuje ją tak: "dział informatyki zajmujący się badaniem i tworzeniem programów komputerowych, które potrafią wykonywać niektóre czynności wymagające od człowieka posłużenia się inteligencją". Już dziś widać, że prowadzi do takich zastosowań, o jakich dotąd nam się chyba jeszcze nie śniło i trudno przewidzieć, dokąd nas ta technologia zaprowadzi.
Z kolei prof. Marek Łaziński z Uniwersytetu Warszawskiego dodaje:
- Sztuczna inteligencja to dziedzina informatyki lub częściej skomplikowany program komputerowy, zespół algorytmów, które wykonują działania tak, jak człowiek inteligentny. Nie rozstrzygamy tu, czy takie programy jak ChatGPT rzeczywiście działają inteligentnie, czy tylko naśladują i dopasowują dane. Język przyznaje im tę pierwszą zdolność. W języku polskim ten termin budzi bogatsze skojarzenia niż w angielskim.
Na drugim miejscu głosowania Słowo Roku 2023 uplasowały się wybory, a na trzecim ex aequo wyrazy inflacja oraz posłanka.
- O słowo posłanka spieramy się z przerwami od roku 1918. Sto lat temu ustalono, że właśnie tak – od imiesłowu posłany(a) – będziemy nazywać kobietę wybraną do Sejmu i aż do roku 1989 tak mówiono. Dopiero później ta forma zaczęła przeszkadzać tym, którym się wydaje, że bronią tradycji. Ministra to forma względnie nowa. Nawet zwolennicy form żeńskich zastanawiają się, czy nie lepsza byłaby bardziej regularnie utworzona ministerka, ale też decyduje tradycja, choć krótsza. Formę ministra upowszechniała swego czasu Izabela Jaruga Nowacka i tak już chyba zostanie. Ministra była już wśród słów roku 2012 (wtedy tak mówiła o sobie Joanna Mucha). Pamiętajmy, że feminatywy w słowniku oraz ich użycie w tekstach to dwa różne problemy. Starajmy się, żeby wszystkie męskie nazwy zawodów i funkcji miały żeńskie odpowiedniki, ale w tekście strategie użycia form męskich i żeńskich mogą być różne - uzasadniał wybór prof. Marek Łaziński.
Jako ciekawostkę profesor podał także:
- Choć kryzys był często na podium plebiscytów słów roku w Polsce i na świecie, to bardziej specjalistyczna inflacja pojawia się w polskim plebiscycie po raz pierwszy.
Inne słowa/wyrażenia zgłoszone przez kapitułę to: marsz, marszałek rotacyjny, ministra, opozycja oraz patodeweloperka.
- Patodeweloperka zwycięża w kategorii nazw zjawisk szczególnie społecznie niepożądanych i godnych potępienia. Słowo zawiera charakterystyczny człon pato– wyodrębniony z podstawowego terminu patologia, pierwotnie oznaczającego naukę o chorobach, z gr. pathos ‘cierpienie’ + logos ‘nauka’, a następnie rozwijającego swe znaczenie w kierunku następującego sensu ‘nieprawidłowe zjawiska występujące w życiu społecznym’. Stąd już tylko krok do tworzenia nazw takich "chorych" zjawisk właśnie przez dołączanie członu pato-, np. patointeligencja, patocelebryci, patopraca, patostreamer, patoturysta itp. - tłumaczy prof. Renata Przybylska.
Przypomnijmy, że słowem roku 2022 (wybranym zgodnie przez internautów oraz kapitułę) była wojna, w 2021 - szczepienie, a w 2020 - koronawirus.
Ewa Reducha-Wiśniewolska
ewa.reducha@bialystokonline.pl
ewa.reducha@bialystokonline.pl
