14 marca 1890 r. ówczesna Rada Miejska Białegostoku podpisała kontrakt na budowę i eksploatację wodociągu miejskiego z inż. Michałem Ałtuchowem, budowniczym i akcjonariuszem Wodociągów w Moskwie, Petersburgu i Grodnie. Budowę wodociągu w pierwszych dwóch latach finansowało Towarzystwo Wodociągów Białostockich.
Niedługo potem w Wasilkowie, przy rzece Supraśl, wybudowano stację pomp opartą początkowo wyłącznie o wodę gruntową. Czerpana za pomocą 12 studni, z głębokości 12 metrów, woda tłoczona była bez żadnego oczyszczania bezpośrednio do zbiornika wieży ciśnień, zbudowanej na wzniesieniu przy szosie prowadzącej do Białegostoku. Stamtąd przewodem grawitacyjnym zasilała sieć miejską o początkowej długości 16 km (dla porównania, obecnie Wodociągi Białostockie eksploatują ponad 1000 km sieci wodociągowej).
Towarzystwo Wodociągów Białostockich posiadało wyłączność na sprzedaż wody. Za wodę płacono specjalnymi żetonami o nominałach 1 i 10 wiader (oficjalną cenę ustalono wówczas na 50 kopiejek za 100 wiader). Funkcjonowały one w latach 1892-1915 (w zaborze rosyjskim, oprócz Białegostoku, taką oryginalną "wodociągową" walutę posiadały tylko Płock i Lublin).
I wojna światowa i wojna polsko-bolszewicka uniemożliwiały właściwy rozwój białostockich wodociągów. Dopiero w latach 1923-1932 zrealizowano plan inwestycyjny, w wyniku którego m.in. zelektryfikowano stację pomp i zwiększono jej wydajność, zbudowano nowoczesne na owe czasy filtry z odżelaziaczem, rozbudowano miejską sieć wodociągową, ruszyła też budowa kanałów, a w miejsce zniszczonej w 1915 r. wieży ciśnień postawiono nową. Smukła, modernistyczna budowla, oddana do użytku w 1925 r. jest jedynym zabytkiem należącym do Wodociągów Białostockich. Pozostałe budynki nie przetrwały II wojny światowej i powojennych zmian.
Ciekawostką jest, że obecna pięciokondygnacyjna siedziba przedsiębiorstwa przy ul. Młynowej była drugą, rezerwową wieżą ciśnień z pomieszczeniami biurowymi na dole. Z czasem budowla zmieniała swoją funkcję, a w latach 70. minionego stulecia gruntownie ją przebudowano, likwidując zbiorniki wody czystej.
ewelina.s@bialystokonline.p
