- Przez ostatnie pół roku pracowaliśmy nad wyjątkowym wydawnictwem, które teraz chcemy zaprezentować - tak o "Pamiętniku" podczas jego promocji w czwartek (16.08) mówiła Jolanta Szczygieł-Rogowska, dyrektor Galerii im. Sleńdzińskich.
Pamiętnik Dawida Szpiro z czasów II wojny światowej trafił do Galerii pod koniec 2017 roku. Został uratowany z makulatury. Dokument wymagał konserwacji. Został opracowany, przepisany i zredagowany.
Lektura obowiązkowa dla każdego białostoczanina
Autorem pamiętnika jest 18-letni Dawid Szpiro (syn Pinchosa Szpiry, właściciela jednej z największych fabryk włókienniczych w Białymstoku przy ul. Łąkowej), który od października 1942 roku przebywał w białostockim getcie, gdzie pracował jako członek Żydowskiej Służby Porządkowej. Właśnie z jego zapisków dowiadujemy się, jak wyglądało oblicze wojny i realia życia za murami getta.
Ocalały "Pamiętnik" rozpoczynają relacje z grudnia 1939 roku, kończą się na dacie lipcowej 1943 roku, tuż przed wybuchem powstania w białostockim getcie (16 sierpnia 1943 roku). Nie wiadomo, co dalej dzieje się z autorem. Jest to jedno z niewielu zachowanych źródeł historycznych z okresu II wojny światowej, a cenne jeszcze bardziej, dzięki relacji naocznego świadka.
- Przemawia do nas świadek wydarzeń. To jest głos żywego, który odszedł, ale ma dla nas ważne przesłanie - podkreślała dr Barbara Olech z Uniwersytetu w Białymstoku. - To taka książka, która powinna być lekturą obowiązkową dla każdego białostoczanina. Mówi bowiem o tożsamości naszego miasta.
Od zeszytu do wydawnictwa
Dawid Bujno z Galerii im. Sleńdzińskich wspominał, jak doszło do wydania "Pamiętnika".
- Zapiski w formie zeszytu trafiły w ręce dyrektor Galerii, która podjęła decyzję, by je wydać. Nad wydaniem pracowaliśmy pół roku - to było dość szalone tempo - przyznawał. - Czekało nas szereg decyzji, np. taka, czy poprawiać błędy, których jest dość dużo, zwłaszcza w drugiej części zapisków, które dokumentują wydarzenia z 1941 roku, gdy nad piszącym górowały emocje. Jednocześnie właśnie wtedy Szpiro zapisuje swoje najpiękniejsze zdania. Zdecydowaliśmy się zachować oryginalny zapis. Poprawiliśmy jedynie ewidentne literówki, zmodernizowaliśmy interpunkcję.
"Pamiętnik" został wydany w oryginalny sposób - książka nie ma grzbietu, widać jedynie nici introligatorskie. Natomiast do stworzenia okładki wykorzystano tekturę introligatorką, na którą został naklejony papier pakowy. Zapiski Szpiro sporządzał w języku polskim. Żeby "Pamiętnik" trafił do większego grona odbiorców, został przetłumaczony na język angielski. Wydawnictwo zawiera też kilka faksymile dziennika. Dodatkowo dzieje rodziny Dawida Szpiro opracował znany białostocki historyk Wiesław Wróbel.
Książka została wydana w 75. rocznicę wybuchu powstania w getcie białostockim. Można ją kupić w Galerii im. Sleńdzińskich (do wyczerpania nakładu). Kosztuje 40 zł.
anna.d@bialystokonline.pl
