Prawie 2 mln zł dla Uniwersytetu w Białymstoku. Na co zostaną wydane?

Fot: UwB

Wyjątkowy zabytek kultury

Pierwszym z projektów, zatytułowanym „Supraski antologion liturgiczny Mateusza Dziesiątego z 1507 roku - opracowanie naukowe i przekład na język polski najstarszego liturgicznego rękopisu z Supraśla”, pokieruje ks. dr hab. Marek Ławreszuk, prof. UwB z Katedry Teologii Prawosławnej. Dofinansowanie realizacji tego przedsięwzięcia wynosi 988 391,30 zł.

Jak przypomina ks. dr hab. Marek Ławreszuk, prof. UwB, "Supraski antologion liturgiczny" to najstarszy cerkiewnosłowiański rękopis spisany w Supraślu, datowany na rok 1507. Jest wyjątkowym zabytkiem kultury polsko-litewsko-ruskiej początków XVI wieku, dziełem Mateusza Dziesiątego - pierwszego znanego supraskiego kopisty i iluminatora. Zachowany w idealnym stanie i liczący 288 stron, składa się z reguły monastycznej i miniei świątecznej.

- Naszym celem jest kompleksowa analiza i strukturalizacja antologionu oraz jego pierwszy przekład na język polski. Badania te uwzględniają zarówno aspekty językowe, historyczne, liturgiczne, jak i teologiczne. Projekt jest więc nie tylko naukowym przedsięwzięciem, ale również działaniem na rzecz dokumentowania i promowania dziedzictwa kulturowego Polski. Przekład na język polski ujawni bogactwo polskiej tradycji prawosławnej z okresu Rzeczypospolitej Jagiellonów oraz związki z ośrodkami duchowymi takimi, jak Kijów, Mołdawia, Bałkany czy Góra Athos – zapowiada ks. prof. Ławreszuk.

Powstała międzynarodowa grupa badawcza

W realizację projektu zaangażowana będzie interdyscyplinarna i międzynarodowa grupa badawcza złożona z 22 naukowców z Polski, Włoch, Litwy i Ukrainy (m.in. prof. dr hab. Aleksander Naumow z Università Ca' Foscari Venezia oraz prof. dr hab. Sergejus Temčinas z Instytutu Języka Litewskiego w Wilnie). Uniwersytet w Białymstoku, oprócz kierownika projektu, będą reprezentować prof. dr hab. Lilia Citko, prof. dr hab. Antoni Mironowicz, dr hab. Urszula Pawluczuk, ks. dr Włodzimierz Misijuk oraz Grzegorz Makal. Zespół planuje nie tylko szczegółowo udokumentować historię i współczesną sytuację rękopisu, ale także udostępnić wyniki badań szerokiemu gronu odbiorców.

Warto dodać, że to kolejny po "Słowniku polskiej terminologii prawosławnej" projekt naukowy realizowany w ramach współpracy dwóch jednostek UwB - Katedry Teologii Prawosławnej i Wydziału Filologicznego.

Dziś zebranie tych materiałów byłoby niemożliwe

„Dokończenie edycji Pism rozproszonych Tadeusza Micińskiego: dramaty, listy, powieści” - to tytuł drugiego projektu, jaki otrzymał właśnie dofinansowanie z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (wynosi ono 930 426 zł). Będzie kontynuacją działań rozpoczętych w ramach wcześniejszego grantu z NPRH, realizowanego w latach 2015–2020. Wówczas opracowane i opublikowane zostały cztery pierwsze tomy, w których znalazły się pisma Tadeusza Micińskiego - pisarza i poety epoki Młodej Polski - głównie z okresu I wojny światowej i początków XX wieku.

- W ramach poprzedniego grantu udało nam się zebrać materiały, teksty znajdujące się w Rosji i w Ukrainie, co dziś, z uwagi na sytuację polityczną, byłoby niemożliwe. Edycja ukazała pisarza jako znawcę najnowszych prądów sztuki i literatury, działacza-patriotę w okresie I wojny światowej szukającego, aż do tragicznej śmierci (najprawdopodobniej z rąk bolszewików), miejsca dla sprawy polskiej między dwoma imperializmami: rosyjskim i niemieckim – przypomina dr Marcin Bajko z Wydziału Filologicznego, który kierował wcześniejszym i pokieruje aktualnym grantem.

Obecny projekt przewiduje wydanie w pięciu tomach pozostałych, nigdy niewydanych pism. To pozostające w rękopisach lub częściowo w maszynopisie dramaty, a także listy Micińskiego do pisarzy, polityków, ludzi kultury, które w większości także mają postać rękopisów albo rozsiane są w trudno dostępnych publikacjach (korespondencji innych autorów, książkach okolicznościowych).

- Korespondencja pisarza umożliwi przygotowanie przyszłej monografii jego życia i twórczości (dotąd takowej nie ma), a także wzbogaci wiedzę nie tylko na temat Micińskiego, ale i ludzi epoki, z którymi korespondował: pisarzy, malarzy, muzyków, m.in. S. Żeromskiego, W. Lutosławskiego, S. Przybyszewskiego. K. Szymanowskiego – tłumaczy dr Bajko.

Ponadto zaplanowane też zostało wydanie dwóch powieści pisarza: „Wity” oraz „Mené-Mené-Thekel-Upharisim!… Quasi una phantasia”. Jak mówią pomysłodawcy projektu, dzieła te były wprawdzie wznawiane, ale bez aparatu krytycznego, przypisów naukowo opracowanych i uwzględnienia odmian tekstu.

Zespół projektowy będzie liczył pięcioro badaczy literatury Młodej Polski z trzech polskich ośrodków akademickich: UwB (dr Marcin Bajko oraz prof. dr hab. Jarosław Ławski) UJ, UMCS. Przeprowadzą oni m.in. kwerendy w bibliotekach i instytucjach kultury polskich, litewskich, niemieckich i bułgarskich - na terenie wymienionych krajów pisarz przebywał w okresie swej twórczej aktywności.