Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznawana jest polskim oraz zagranicznym instytucjom, organizacjom społecznym i osobom za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii narodu polskiego w latach 1939-1989, a także za działalność publiczną, zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej.
Podobnie jak w latach ubiegłych, osoby i instytucje zainteresowane zgłoszeniem kandydatów do nagrody powinny wypełnić wniosek dostępny na stronie www.ipn.gov.pl w dziale "Najważniejsze wiadomości" i przesłać go na adres e-mail kustosz@ipn.gov.pl. W przypadku zgłoszenia kandydatury własnej należy przedstawić co najmniej jedną rekomendację instytucji, organizacji społecznej lub osoby fizycznej. Od roku 2012 przyznawane będą również nagrody pośmiertne.
Nagroda została ustanowiona w lipcu 2002 roku przez prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Nagroda ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosz Pamięci Narodowej. Nagroda ma umocnić szacunek dla narodowej przeszłości, chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia. Przyznaje ją kapituła, której przewodniczy prezes IPN, w jej skład wchodzą laureaci nagrody i osoby wskazane przez kapitułę.
W roku 2012 nagroda zostanie przyznana już po raz jedenasty. W latach ubiegłych zostali nią uhonorowani m.in.: śp. Elżbieta Zawacka, prof. Władysław Bartoszewski, Zofia i Zbigniew Romaszewscy, Związek Polaków na Białorusi, Społeczny Komitet Pamięci Górników KWK "Wujek" w Katowicach Poległych 16 grudnia 1981 roku.
