Oryginalny, drewniany dom u zbiegu ulic Mazowieckiej i Wesołej powstał przed 1932 r. Od 1932 do 1939 r. jego właścicielami byli Wałłachowie. Wcześniej teren, na którym mieści się obiekt należał do Fredy i Zuski Lewinów. Pomieszczenia nieruchomości w przyziemiu przeznaczone były na funkcję usługową bądź sklep, natomiast piętro na lokale mieszkalne. Budynek przetrwał II wojnę światową bez uszkodzeń. W 1952 r. ogrodzona drewnianym płotem nieruchomość stanowiła własność Marii Boruta i Piotra Borysieńko, zaś jej zarządcą był Okręgowy Urząd Likwidacyjny. Teraz dom, przez niektórych z uwagi na jego nietypowy rzut nazywany "żelazkiem" stoi pusty.
Tymczasem specjaliści nie mają wątpliwości, że jest bardzo cenny. Stąd objęcie go szczególną ochroną konserwatorską. Właśnie znalazł się w rejestrze zabytków województwa podlaskiego.
- Dom drewniany z ul. Mazowieckiej 31/1 w Białymstoku prezentuje wartości artystyczne, historyczne oraz naukowe. Jest przykładem architektury drewnianej, z której słynie województwo podlaskie. Troska o zachowanie i ochronę tej historycznej, wręcz unikatowej tkanki miejskiej leży w interesie społecznym. Budynek powinien być objęty najwyższą ochroną konserwatorską - mówi podlaska wojewódzka konserwator zabytków, prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz.
Dwukondygnacyjny, nakryty trójpołaciowym dachem z niewielką lukarną w połaci frontowej dom wyróżnia się wąską elewacją frontową skierowaną na północ. Jest wzniesiony na rzucie trapezu z przybudówką od południa mieszczącą sień z wejściem na parter i schody na piętro. Wnętrze jest trójtraktowe, dostępne od północy i południa, z wyodrębnionym pokojem od wschodu. Piętro rozplanowano analogicznie, jest dostępne oszalowaną, wewnętrzną klatką schodową z drewnianymi, jednobiegowymi schodami. Wewnątrz zachowały się piece grzewcze, częściowo trzony kuchenne, drzwi płycinowe i przeszklone, deskowe podłogi. Wartości artystyczne obiektu przejawiają się m.in. w tzw. "jodełce" umieszczonej w partii podokiennej, co jest charakterystyczne dla drewnianego budownictwa Białegostoku.
- Historia obiektu wiąże się również z postacią Ryszarda Kaczorowskiego, związanego z Białymstokiem, ostatnim Prezydentem Polski na uchodźstwie. Budynek należy do tzw. "kwartału Kaczorowskiego", stanowi autentyczny dokument historii rozwoju architektonicznego i urbanistycznego miasta Białegostoku zachodzącego w dwudziestoleciu międzywojennym – podkreśla Małgorzata Dajnowicz.
ewelina.s@bialystokonline.pl
