Dziedzictwo kulturowe to ważny czynnik rozwoju lokalnego i spójności społecznej, które uważane jest za wspólne, ponadczasowe dobro, źródło poznania przeszłości i fundament, na którym buduje się tożsamość narodu.
Nie bez znaczenia jest fakt, że słowo "zabytek" w nazwie instytucji zostaje zastąpione przez słowo "dziedzictwo". Dziedzictwo pozwala zrozumieć historyczny, społeczny i emocjonalny kontekst funkcjonowania zabytku, a tym samym dostrzec potrzebę i konieczność jego ochrony.
Strategia działania NID zakłada odejście od dotychczasowego pasywnego modelu administrowania zabytkami na rzecz aktywnego zarządzania dziedzictwem. Nie będzie to oznaczać przerwania prowadzonych dotychczas programów, ale wspomoże te działania przez przeniesienie środka ciężkości na rzecz budowania społecznej współodpowiedzialności za zabytki. Zadania realizowane przez NID nie mogą być ograniczone do wąskiego grona specjalistów, ale mają angażować w proces ochrony dziedzictwa wszystkie grupy społeczne.
Logo oraz nazwa instytucji w języku angielskim przyjęte w 2007 r. pozostają bez zmian.
W Białymstoku działa terenowy oddział dawnego KOBiDZ, dziś Narodowego Instytutu Dziedzictwa, przy Dojlidach Fabrycznych.
