Dlaczego świętujemy? Kulturowy punkt widzenia [WYWIAD]

Fot: Redakcja BiałystokOnline

- Dlaczego czas świąt jest tak ważny dla wspólnoty?

Dr Karolina Radłowska: Mówiąc o świętowaniu, mamy na myśli pewną niecodzienną sytuację, która w istotny sposób różni się od dnia powszedniego. Bez względu na rodzaj świąt: święto religijne, państwowe, rodzinne, szkolne itd. wiązać się będzie z przeżywaniem czegoś doniosłego, często radosnego w opozycji do codzienności, wypełnionej rozlicznymi obowiązkami. Niecodziennego charakteru nadają też świętom towarzyszące im czynności o charakterze rytualnym lub symbolicznym.

- Jaka jest zatem funkcja świąt?

Bez wątpienia zaspakajają one różne potrzeby człowieka: psychologiczne, religijne, społeczne. W wymiarze zbiorowym natomiast, bo tego dotyczyło pytanie, ich funkcja polega przede wszystkim na integracji grupy poprzez podkreślenie elementów dla niej wspólnych, które z jednej strony ją łączą, z drugiej odróżniają od "innych". Ponieważ święta są elementem tradycji, ważnym elementem kulturowego dziedzictwa danej społeczności, stanowią tym samym nieodłączną część jej tożsamości kulturowej, etnicznej czy narodowej. Stąd, tak ważna rola przypisywana jest transmisji kulturowej, dzięki której najważniejsze elementy tego dziedzictwa są przekazywane kolejnym pokoleniom. Słowem, staramy się na poziomie rodziny, szkoły czy innych instytucji kultywować tradycje.

- A jak dziś kultywuje się te tradycje?

Dobrym przykładem tego stanu rzeczy, są organizowane w okresie przedwielkanocnym konkursy na palmy wielkanocne, pisanki, czy warsztaty pisankarskie organizowane przez instytucje kultury, celem których jest popularyzowanie a tym samym podtrzymywanie tradycji wykonywania, jak się to mówi w języku etnograficznym, wielkanocnej plastyki obrzędowej. Organizowane są jarmarki wielkanocne , w tym roku w Białymstoku, po krótkiej przerwie, mieliśmy ich cały "wysyp", itd.

- Co może symbolizować Wielkanoc?

To chyba w pierwszym rzędzie pytanie do teologów. W etnograficznym opisie świąt wielkanocnych określa się ich religijny charakter zakorzeniony w kulturze chrześcijańskiej, związany ze zmartwychwstaniem Chrystusa. Geneza tych świąt jest jednak z pewnością dużo starsza i wiąże się z nadejściem wiosny, odradzaniem się życia po zimie, nowym początkiem.

- Myśli Pani, że rytuały związane z Wielkanocą są wciąż aktualne?

Wiedzę na temat tego, w jaki sposób Polacy obchodzą dziś święta wielkanocne dostarczają badania CBOS-u(Centrum Badania Opinii Społecznej), który od prawie 30 już lat zadaje pytanie Polakom w jaki sposób obchodzą Wielki Post i Wielkanoc. Wyniki tych badań pokazują jednoznacznie, że święta wielkanocne mają dziś dla większości Polaków wymiar rodzinny, dopiero w dalszej kolejności charakter religijny. Coraz mniej osób deklaruje udział w praktykach religijnych związanych z Wielkim Postem. Tendencja spadkowa jest także dostrzegalna w przypadku przestrzegania zwyczajów wielkanocnych, choć nadal większość́ polskich rodzin deklaruje, że w czasie śniadania wielkanocnego dzieli się̨ z najbliższymi jajkiem, że święci pokarmy w Wielką Sobotę̨, wysyła najbliższym życzenia za pośrednictwem SMS-ów lub Internetu, święci palmę w Niedzielę Palmową, wypieka tradycyjne wielkanocne ciasta, maluje pisanki czy obchodzi śmigusa-dyngusa w lany poniedziałek. Fakt ten dowodzi też, że święta te pozostają dla Polaków miłą tradycją.

Dziękuję za rozmowę.