Cmentarz wojenny w Grabówce przejdzie rewaloryzację

Fot: UM Supraśl

Ziemia zroszona krwią 16 tys. ofiar

W środę (23.03) wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski wraz z burmistrzem gminy Supraśl Radosławem Dobrowolskim podpisali umowę w sprawie powierzenia obowiązku utrzymania grobów i cmentarzy wojennych położonych na terenie Gminy Supraśl.

- Naszym obowiązkiem narodowym jest dbanie o pamięć historyczną. W szczególności ważne jest dbanie o groby i cmentarze wojenne - rozpoczął wojewoda.

Na cmentarzu ofiar terroru masowych egzekucji niemieckich z lat 1941-1944 w Grabówce w siedemnastu mogiłach pochowanych jest 16 tys. osób.

- Ustalenia innych historyków mówią o ilości ofiar od 5 tys. do 8 tys., ale jest to kwestia wymagająca jeszcze wielu badań. Natomiast niezależnie od tych ocen, ta ziemia jest zroszona krwią tysięcy osób - powiedział Bohdan Paszkowski. - Dlatego obowiązkiem państwa i nas wszystkich jest dbać o takie miejsca. Od wielu lat jest przyjęta praktyka, że grobami i cmentarzami wojennymi na zasadzie powierzenia opiekują się samorządy - dodał.

Choć jest to zadanie państwa, to za pośrednictwem wojewody często są podpisywane porozumienia dotyczące ochrony takich miejsc i ich renowacji. Jak poinformował wojewoda, od kilku lat środki na utrzymanie cmentarzy są sukcesywnie zwiększane.

- Jeszcze w 2015 r. wojewoda podlaski dysponował środkami w wysokości 80 tys. zł w skali całego województwa. Potem one wzrastały. W 2020 r. wynosiły już 400 tys. zł. Ten rok jest w zakresie możliwości finansowych rokiem szczególnym. Nie dość, że w ramach swego budżetu mamy tę kwotę zwiększoną do 700 tys. zł, to jeszcze z rezerwy ogólnej mogliśmy pozyskać kwotę 231 tys. zł, a do tego otrzymaliśmy kwotę w wysokości 2 mln zł. Te wszystkie środki są nieporównywalnie większe niż w latach ubiegłych - zaznaczył Bohdan Paszkowski.

Całość inwestycji to niemal 3 mln zł

Zdaniem wojewody, cmentarz wojenny w Grabówce był w małym zakresie wspierany, dlatego postanowiono to zmienić.

- To bardzo ważna chwila w historii naszego samorządu, ponieważ od wielu lat staramy się o to, by to miejsce odnowić, przywrócić do nowej świetności - mówił burmistrz Supraśla Radosław Dobrowolski.

Cmentarz został uporządkowany i zorganizowany w 1973 r., a od tego czasu nie były prowadzone tam żadne prace renowacyjne.

- W latach 70. i 80. zakłady pracy z Białegostoku, harcerze, uczniowie, przyjeżdżali tutaj, grabili liście, sprzątali, zapalali znicze. Było to miejsce otoczone zbiorową pamięcią przez społeczeństwo Białegostoku i okolicznych miejscowości - podkreślił burmistrz.

W 1944 r. Niemcy wysłali do Grabówki swoich ludzi, którzy wykopywali jeszcze nierozłożone szczątki swoich ofiar, następnie traktowali je ogniem, by zatuszować skutki ludobójstwa.

- Jednocześnie, to czego nie udało się spalić, wtedy kości były mielone w takich żarnach, żeby nie zostało żadnej kosteczki, żadnego śladu po tej zbrodni. Oczywiście nie udało się tego zatrzeć i ten głos przypomnienia o tej zbrodni jest potrzebny. Każde ludobójstwo musi być odpowiednio oznakowane, a ofiary uczczone. Ten moment podpisywania tego dokumentu jest dla nas szczególnie symboliczny, ponieważ na Ukrainie mamy ludobójstwo, mamy mordowanie cywilnych osób, dzieci, starców, mamy użycie niekonwencjonalnej, zakazanej broni, której ofiarami są mieszkańcy Ukrainy - tłumaczył burmistrz.

W projekcie gmina Supraśl przygotowała m.in. plan odrestaurowania całego terenu oraz odnowienie pomnika autorstwa rzeźbiarza pochodzącego z Grabówki śp. pana Wakulińskiego. Ponadto zostanie stworzona ściana memorialną z godłem i z napisem informującym, że w tym miejscu spoczywają tysiące ofiar bestialsko pomordowanych w latach 1941-1944.

- Będzie odpowiednio przygotowane miejsce do celebracji różnych uroczystości patriotycznych i religijnych. Oczywiście, będzie to miejsce urządzone w sposób ekumeniczny, ponieważ obok krzyży katolickich, prawosławnych, będzie też gwiazda Dawida i muzułmański półksiężyc. Ponieważ tak różnorodne było społeczeństwo białostocczyzny - podsumował Radosław Dobrowolski.

Wartość całej inwestycji to 2,9 mln zł, z czego 2 mln zł to dofinansowanie ze środków państwowych.