Wystawa „Detsky sen" w Arsenale

Wernisaż: 1 czerwca 2017 r. o godz. 18.00.
Miejsce: Galeria Arsenał elektrownia, ul. Elektryczna 13, Białystok

Kuratorka: Agata Chinowska
Współpraca: Architektura wystawy: Joanna Grochocka

"Każde dziecko w momencie urodzenia ma większą inteligencję potencjalną niż inteligencja, której używał Leonardo da Vinci (…)." Glenn Doman

"Każde dziecko jest artystą. Problem w tym, jak nim pozostać, kiedy dorastamy." Pablo Picasso

Pomysł wystawy „Detsky sen" zrodził się z fascynacji dzieciństwem – najważniejszym okresem życia człowieka.

Dzieciństwo (zwłaszcza pierwsze 6 lat życia) jest czasem, kiedy człowiek najszybciej się uczy, jego umysł jest najbardziej chłonny, jest w stanie przyswajać najwięcej informacji. Wynika to z faktu, że mózg dziecka jest bardzo plastyczny i daje się łatwo kształtować. Szeroką wiedzę na ten temat dała neuronauka - nowy nurt, powstał w końcu XX wieku, często zastępowany dziś terminem neurodydaktyka. Jeden z jej pionierów – M.S. Gazzanigi, amerykański psycholog, określił swoją dyscyplinę jako poznanie tego, jak mózg tworzy umysł. W pedagogice czy psychologii dziecięcej początkowo zainteresowanie neuronauką wynikało przede wszystkim z potrzeby wyjaśnienia różnych deficytów rozwojowych u dzieci, które przekładały się np. na proces uczenia. Jednak wnioski płynące z badań prowadzonych w polu neuronauki zaczęto wykorzystywać do zrozumienia poszczególnych etapów rozwoju mózgu i możliwych sposobów ich stymulacji w całej populacji dzieci. Podobnie było w przypadku Glenna Domana – amerykańskiego fizjoterapeuty, twórcy metody globalnego czytania, którą początkowo wykorzystywał jako metodę rehabilitacji osób z uszkodzeniem mózgu (głównie dzieci i młodzieży), później poszerzając obszar swoich działań o wczesną edukację dzieci zdrowych. Doszedł on bowiem do wniosku, że mechanizm uczenia pozostaje ten sam, niezależnie od tego, czy metoda jest stosowana u dzieci zdrowych czy z deficytami. Co więcej, Doman na podstawie badań i wiedzy praktycznej doszedł do wniosku, że skoro wzrost i rozwój mózgu jest procesem dynamicznym, zmieniającym się i może zostać zatrzymany przez wiele czynników zewnętrznych, to równie dobrze może być przyspieszony. Podczas jednego z wykładów w Instytucie Osiągnięć Ludzkich Możliwości (The Institutes for the Achievement of Human Potential) w Filadelfii Glenn Doman powiedział, że „dziedziczenie genetyczne nie decyduje o rozwoju i sprawności mózgu w tak dużym stopniu jak środowisko bogate w różnorakie bodźce stymulujące”. Wynika z tego, że od urodzenia powinniśmy przebywać w środowisku stymulującym wszystkie procesy biologiczne odpowiedzialne za rozwój mózgu i układu nerwowego. Im więcej stymulacji zewnętrznej, tym bogatsza sieć neuronów, a więc impuls może być przekazywany przez różne sieci, co daje w rzeczywistości większą łatwość uczenia się, dokonywania analogii, lepszego rozumienia zjawisk, porównywania i poszerza perspektywę. Badania pokazują, że na kształtowanie sieci neuronalnych ma wpływ w dużej mierze doświadczenie i środowisko. To bodźce środowiskowe kształtują doświadczenie człowieka, a tym samym wpływają na powstanie nowych obwodów neuronalnych.[1]

„Dzieciństwo zajmuje ważne miejsce w życiu każdego człowieka. Trwa zaledwie kilka lat, ale w żadnym innym okresie życia nie dokonuje się tak wiele zmian w tak krótkim czasie. Gdyby umownie przyjąć, że nasze życie trwa około 100 lat, to pierwsze lata stanowią zaledwie kilka
jego procent. Jednocześnie, gdy przyglądamy się, jakie przemiany dokonują się w każdym kolejnym etapie naszego życia, widzimy, że w żadnym innym okresie zmiany te nie są tak szybkie, tak rozległe i tak znaczące (…)” [2].

Kultura jest rodzajem bodźcowania pobudzającego ciekawość poznawczą. Również w dzieciństwie korzenie ma kształtowanie odwagi w procesie twórczym. Twórczość czy proces twórczy jest tu rozumiany szerzej niż tylko w kategoriach tworzenia dzieła sztuki. Jest ujęty w o wiele szerszej perspektywie, przekładającej się na każdą dziedzinę życia człowieka – naukę, pracę zawodową czy role społeczne. Joseph Beuys – niemiecki rzeźbiarz, akcjoner, twórca wielu koncepcji artystycznych m.in. koncepcji poszerzonego pojęcia sztuki, centralne miejsce przypisywał kreatywności. Wg Beuysa jest ona podstawową siłą tkwiącą w człowieku i jego właściwym kapitałem. Główne hasło Beuysa brzmiało: każdy człowiek jest artystą. Oznaczało to, że każdy z nas ma w sobie potencjał twórczy, który może rozwijać i dzięki któremu może przekształcać rzeczywistość. Beuys w koncepcji poszerzonego pojęcia sztuki zakładał obecność kreatywnego potencjału w każdym człowieku, który daje możliwość kształtowania świata. Z kolei autor publikacji „Psychologia twórczości” Edward Nęcka zwraca uwagę na egalitarne podejście do kategorii twórczości, traktując ją jako cechę latentną człowieka, mówiącą o jego możliwościach, a nie o rzeczywistych „dziełach”. Nęcka za twórczość (termin stosowany wymiennie z kreatywnością) uważa proces prowadzący do wytworzenia nowych, użytecznych i wartościowych przedmiotów (obiektów) i idei. Obcowanie z kulturą w dzieciństwie poszerza horyzont poznawczy człowieka i sprawia, że jego potencjał twórczy wzrasta, co z kolei przekłada się m.in. na otwartość poznawczą, akceptację, odwagę, aktywność, nonkonformizm.

Tematem wystawy „Detsky sen” jest dzieciństwo i jego wpływ na nasze dorosłe życie; jak lokujemy nasze doświadczenia, wspomnienia z dzieciństwa (często podświadomie) w naszym dorosłym życiu. Tytuł wystawy jest jednocześnie tytułem pracy słowackiej artystki Luci Nimcovej. Tytułowy „detsky sen” to nazwa łodzi, którą 11-letnia Lucia płynęła wraz z przyjaciółmi w corocznym spływie, organizowanym w Humenne na północy Słowacji, miejscowości, z której pochodzi artystka. Inicjatorem akcji „Detsky sen” był miejscowy fotograf i animator kultury Marian Kusik. Wspólnie zbudowano łódź, której ściany zbudowane były z wielkoformatowych zdjęcia autorstwa Kusika, przedstawiających załogę. Po wielu latach, w 2010 roku Nimcova postanowiła powtórzyć „Detsky sen”. Zaproszona do udziału w wystawie w czeskiej Pradze zaaranżowała remake sytuacji sprzed ponad 20 lat.

Na wystawie pokażemy m.in. obszerną prezentację dzieł Juliana Antonisza; filmy non-camerowe, pantograf do rysowania, książki dla dzieci, pamiętnik Antonisza oraz komiks.

Wystawa porusza wątek wolnego, niczym nieskrępowanego rozwoju, roli twórczości i kreatywności w rozwoju potencjału poznawczego i twórczego człowieka. W nawiązaniu do tego pojawi się również wątek pedagogiki negatywnej (antypedagogiki) – termin powstały w latach 70. XX w. Negatywna pedagogika znana jest nam z praktyk instytucji edukacyjnych. Systemowa postać negatywnej pedagogiki jest równie szkodliwa, co subiektywna wrogość dorosłego wobec dziecka. Szwajcarska psycholog Alice Miller w książce „Zniewolone dzieciństwo”. Ukryte źródła tyranii” zawarła pogląd, że pedagogika końca XIX i początku XX w. – skrajnie okrutne wychowanie, upokarzanie, przeświadczenie, że kary cielesne są zbawcze – w dużym stopniu wpłynęły na sukces totalitaryzmów II połowy XX w. Z kolei według Theodora W. Adorno czarna pedagogika to model wychowania, z którego wyrasta osobowość autorytarna.

Artyści: Julian Antonisz, Agata Borowa, Olaf Brzeski, Krisztina Erdei, Zofia Gramz, Aneta Grzeszykowska, Eva Kotátková, Tomasz Mróz, Ciprian Mureşan, Lucia Nimcová, Patrycja Orzechowska, Anna Panek, Laura Pawela, Yevgen Samborsky

Agata Chinowska


[1] E. S z e l ą g, "Neuropsychologiczne podłoże mowy", [w:] "Mózg a zachowanie", red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, PWN, Warszawa 2000.)
[2] "Dziecko przedszkolne. Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój?” Instytut Badań Edukacyjnych, Entuzjaści Edukacji

Wydarzenia towarzyszące:

Dzień Dziecka "Detsky sen" w Galerii Arsenał elektrownia

2 czerwca, w godz. 10:00 - 15:00
Yevgen Samborsky, akcja performatywna "Koń wiatru"

Koń wiatru to nazwa buddyjskich kolorowych flag. Pośrodku każdej znajduje się obraz Lungta – symbol buddyzmu w postaci konia niosącego na plecach Cintamani (klejnot, cenny kamień) spełniający marzenia i przynoszący dobrobyt. Kiedy wiszące na zewnątrz flagi porusza wiatr, to, co jest na nich napisane, symbolicznie unosi się do nieba, czyli do kosmosu/boga. Podczas działań performatywnych Yevgena Samborskyego każdy będzie mógł namalować / napisać swoje marzenie / pragnienie na jednej z takich flag.

Yevgen Samborsky – ur. w 1984 r. w Iwano-Frankiwsku, mieszka i pracuje w Kijowie. Ukończył Podkarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku. Samborsky tworzy rzeźby, instalacje, obiekty, rysunki i wideo. Od 2012 r. współpracuje z Pawłem Althamerem, m.in. przy projekcie „Kongres Rysowników” podczas 7. Berlin Biennale oraz edycji na Cyprze. Współtwórca Open-Group. Laureat pierwszej nagrody PinchukArtCenter (wraz z Open Group) w 2013 r. Dwukrotny stypendysta Gaude Polonia.

2 czerwca, godz. 17:00
Pokaz filmu „Dzieci z Bullerbyn”

Reżyseria: Lasse Hallström
Kraj i rok produkcji: Szwecja 1986
Czas trwania: 91 min

Bullerbyn to maleńka wioska w Szwecji składająca się tylko z trzech zagród. Mieszka tam sześcioro dzieci, które dzięki swojej pomysłowości przeżywają na co dzień niesamowite przygody i nigdy się nie nudzą. Każde z nich ma głowę pełną niezwykłych pomysłów na to, jak spędzić wakacje w Bullerbyn – najmniejszej i najsłynniejszej wiosce na świecie. Film jest ekranizacją powieści A. Lindgren o tym samym tytule.
źródło opisu: http://dystrybucja.kinodzieci.pl/film/dzieci-z-bullerbyn/

3 czerwca, godz. 11.00
Warsztaty tworzenia filmów non-camerowych "Plazmotwory" z Sabiną Antoniszczak – córką Juliana Antoniszczaka (Antonisza)

Plazmotwory, to technika non-camerowa wymyślona przez Antonisza, polegająca na mieszaniu kolorowych tuszy i różnych substancji w specjalnych przezroczystych kieszonkach umieszczonych w projektorze lub rzutniku. Na ekranie powstają barwne, ruchome obrazy. Antonisz wykorzystał tę technikę w kilku swoich filmach, m.in. w „Te wspaniałe bąbelki w tych pulsujących limfocytach” (1973), „ Jak działa jamniczek” (1971), „ Bajeczka międzyplanetarna” (1975). Swoim córkom urządzał plazmotworowe pokazy na żywo zamiast bajki na dobranoc. Córki Antonisza przystosowały tę technikę dla dzieci, prowadząc warsztaty, podczas których dzieci tworzą plazmotwory przy użyciu epidiaskopów do materiałów przezroczystych, tuszy i barwników, wymyślając do nich fabułę i dodając dźwięk i komentarz. Efektem jest tworzone na żywo, pełne intensywnych kolorów i atrakcyjnych efektów wizualnych widowisko na ekranie.

Uczestnicy proszeni są o przyniesienie „instrumentów muzycznych” (grzechotki, kołatki, słoiki z grochem, dzwonki itp.)
wiek uczestników: 7+

Na warsztaty obowiązują zapisy. Zgłoszenia przyjmujemy pod adresem: j.bietkal@galeria-arsenal.pl do wyczerpania miejsc. Prosimy o podanie w zgłoszeniu: imię, nazwisko, wiek dziecka oraz telefon do opiekuna. Warunkiem wpisania na listę uczestników jest otrzymanie z Galerii Arsenał maila zwrotnego z potwierdzeniem przyjęcia zgłoszenia.
Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc, decyduje kolejność zgłoszeń.

5 sierpnia, godz. 11:00
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie tłumaczone na polski język migowy
Wstęp wolny.

Patronat medialny
Portal Miejski BiałystokOnline