Sukces chemiczki z UwB. Zdobyła 1,8 mln zł na opracowanie leku na raka

Fot: Katarzyna Dziedzik / UwB

Dr Sofia Gama

Jeden z najbardziej złośliwych nowotworów

Jak wyjaśnia dr Sofia Gama, rak jelita grubego jest drugą przyczyną zgonów z powodu nowotworów w Europie (dane WHO) i trzecim najczęściej rozpoznawanym rakiem w Stanach Zjednoczonych (dane American Cancer Society). Na rozwój choroby wpływa wiele nieprawidłowości metabolicznych.

- Jedną z nich jest szlak metaboliczny tryptofanu. Tryptofan jest aminokwasem egzogennym o różnorodnych funkcjach fizjologicznych, odgrywającym fundamentalną rolę w regulacji układu odpornościowego, ośrodkowego układu nerwowego i układu nerwowego przewodu pokarmowego, o znaczącym wpływie na mikroflorę jelitową. Ze względu na jego znaczenie fizjologiczne nie dziwi fakt, że brak równowagi pomiędzy poziomem tryptofanu i jego metabolitów jest związany z wieloma różnymi chorobami człowieka, m.in. rakiem - informuje dr Sofia Gama.

Dodaje, że zaburzenia metaboliczne tryptofanu wpływają m.in. na zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej.

- To prowadzi do stanu zapalnego, który z kolei przyczynia się do progresji raka jelita grubego i odwrotnie: rozwój tego nowotworu powoduje stan zapalny, który zmienia homeostazę bakterii jelitowych wpływając na metabolizm tryptofanu – tłumaczy chemiczka.

Na czym polegają badania?

W swoich badaniach dr Sofia Gama zamierza szczegółowo przebadać metabolity tryptofanu, a także kompleksy, jakie tworzą one z obecnymi w naszym organizmie metalami. Wykorzysta do tego celu zróżnicowane techniki i metodologie (m.in. badania termodynamiczne oraz badania biologiczne).

Chcę także sprawdzić, czy kompleksy metabolitów tryptofanu z metalami mogą zmienić drogi metaboliczne tego aminokwasu, czy są w stanie zmienić florę fizjologiczną człowieka, czy są cytotoksyczne dla występujących w jelicie bakterii oraz czy mogą przyczynić się do śmierci komórek rakowych. Dr Gama liczy, że taka wiedza przyczyni się do opracowania nowych leków na raka jelita grubego.

Dr Sofia Gama pochodzi z Portugalii. Badania naukowe realizowała wcześniej także we Włoszech, Francji i Niemczech. Jej specjalność naukowa to m.in. chemia koordynacyjna roztworów i termodynamika chemiczna, równowaga chemiczna i specjacja związków naturalnych (w szczególności metaloforów). Jest członkinią International Group for the Thermodynamics of Complexes.

W realizowanych pod jej kierunkiem badaniach będą brali udział również naukowcy z Wydziału Biologii UwB oraz z Politechniki Białostockiej.