Oprowadzanie kuratorskie po wystawie "Detsky sen" tłumaczone na PJM

Zapraszamy na pprowadzanie kuratorskie po wystawie tłumaczone na polski język migowy.

Godz. 11:00 w Galerii Arsenał elektrownia, ul. Elektryczna 13
Wstęp wolny

Kuratorka: Agata Chinowska
Współpraca: Architektura wystawy: Joanna Grochocka

"Każde dziecko w momencie urodzenia ma większą inteligencję potencjalną niż inteligencja, której używał Leonardo da Vinci (…)". Glenn Doman

"Każde dziecko jest artystą. Problem w tym, jak nim pozostać, kiedy dorastamy". Pablo Picasso

Pomysł wystawy „Detsky sen" zrodził się z fascynacji dzieciństwem – najważniejszym okresem życia człowieka.

Dzieciństwo (zwłaszcza pierwsze 6 lat życia) jest czasem, kiedy człowiek najszybciej się uczy, jego umysł jest najbardziej chłonny, jest w stanie przyswajać najwięcej informacji. Wynika to z faktu, że mózg dziecka jest bardzo plastyczny i daje się łatwo kształtować. Szeroką wiedzę na ten temat dała neuronauka - nowy nurt, powstał w końcu XX wieku, często zastępowany dziś terminem neurodydaktyka. Jeden z jej pionierów – M.S. Gazzanigi, amerykański psycholog, określił swoją dyscyplinę jako poznanie tego, jak mózg tworzy umysł. W pedagogice czy psychologii dziecięcej początkowo zainteresowanie neuronauką wynikało przede wszystkim z potrzeby wyjaśnienia różnych deficytów rozwojowych u dzieci, które przekładały się np. na proces uczenia. Jednak wnioski płynące z badań prowadzonych w polu neuronauki zaczęto wykorzystywać do zrozumienia poszczególnych etapów rozwoju mózgu i możliwych sposobów ich stymulacji w całej populacji dzieci. Podobnie było w przypadku Glenna Domana – amerykańskiego fizjoterapeuty, twórcy metody globalnego czytania, którą początkowo wykorzystywał jako metodę rehabilitacji osób z uszkodzeniem mózgu (głównie dzieci i młodzieży), później poszerzając obszar swoich działań o wczesną edukację dzieci zdrowych. Doszedł on bowiem do wniosku, że mechanizm uczenia pozostaje ten sam, niezależnie od tego, czy metoda jest stosowana u dzieci zdrowych czy z deficytami. Co więcej, Doman na podstawie badań i wiedzy praktycznej doszedł do wniosku, że skoro wzrost i rozwój mózgu jest procesem dynamicznym, zmieniającym się i może zostać zatrzymany przez wiele czynników zewnętrznych, to równie dobrze może być przyspieszony. Podczas jednego z wykładów w Instytucie Osiągnięć Ludzkich Możliwości (The Institutes for the Achievement of Human Potential) w Filadelfii Glenn Doman powiedział, że „dziedziczenie genetyczne nie decyduje o rozwoju i sprawności mózgu w tak dużym stopniu jak środowisko bogate w różnorakie bodźce stymulujące”. Wynika z tego, że od urodzenia powinniśmy przebywać w środowisku stymulującym wszystkie procesy biologiczne odpowiedzialne za rozwój mózgu i układu nerwowego. Im więcej stymulacji zewnętrznej, tym bogatsza sieć neuronów, a więc impuls może być przekazywany przez różne sieci, co daje w rzeczywistości większą łatwość uczenia się, dokonywania analogii, lepszego rozumienia zjawisk, porównywania i poszerza perspektywę. Badania pokazują, że na kształtowanie sieci neuronalnych ma wpływ w dużej mierze doświadczenie i środowisko. To bodźce środowiskowe kształtują doświadczenie człowieka, a tym samym wpływają na powstanie nowych obwodów neuronalnych.[1]

„Dzieciństwo zajmuje ważne miejsce w życiu każdego człowieka. Trwa zaledwie kilka lat, ale w żadnym innym okresie życia nie dokonuje się tak wiele zmian w tak krótkim czasie. Gdyby umownie przyjąć, że nasze życie trwa około 100 lat, to pierwsze lata stanowią zaledwie kilka
jego procent. Jednocześnie, gdy przyglądamy się, jakie przemiany dokonują się w każdym kolejnym etapie naszego życia, widzimy, że w żadnym innym okresie zmiany te nie są tak szybkie, tak rozległe i tak znaczące (…)” [2].

Kultura jest rodzajem bodźcowania pobudzającego ciekawość poznawczą. Również w dzieciństwie korzenie ma kształtowanie odwagi w procesie twórczym. Twórczość czy proces twórczy jest tu rozumiany szerzej niż tylko w kategoriach tworzenia dzieła sztuki. Jest ujęty w o wiele szerszej perspektywie, przekładającej się na każdą dziedzinę życia człowieka – naukę, pracę zawodową czy role społeczne. Joseph Beuys – niemiecki rzeźbiarz, akcjoner, twórca wielu koncepcji artystycznych m.in. koncepcji poszerzonego pojęcia sztuki, centralne miejsce przypisywał kreatywności. Wg Beuysa jest ona podstawową siłą tkwiącą w człowieku i jego właściwym kapitałem. Główne hasło Beuysa brzmiało: każdy człowiek jest artystą. Oznaczało to, że każdy z nas ma w sobie potencjał twórczy, który może rozwijać i dzięki któremu może przekształcać rzeczywistość. Beuys w koncepcji poszerzonego pojęcia sztuki zakładał obecność kreatywnego potencjału w każdym człowieku, który daje możliwość kształtowania świata. Z kolei autor publikacji „Psychologia twórczości” Edward Nęcka zwraca uwagę na egalitarne podejście do kategorii twórczości, traktując ją jako cechę latentną człowieka, mówiącą o jego możliwościach, a nie o rzeczywistych „dziełach”. Nęcka za twórczość (termin stosowany wymiennie z kreatywnością) uważa proces prowadzący do wytworzenia nowych, użytecznych i wartościowych przedmiotów (obiektów) i idei. Obcowanie z kulturą w dzieciństwie poszerza horyzont poznawczy człowieka i sprawia, że jego potencjał twórczy wzrasta, co z kolei przekłada się m.in. na otwartość poznawczą, akceptację, odwagę, aktywność, nonkonformizm.

Tematem wystawy „Detsky sen” jest dzieciństwo i jego wpływ na nasze dorosłe życie; jak lokujemy nasze doświadczenia, wspomnienia z dzieciństwa (często podświadomie) w naszym dorosłym życiu. Tytuł wystawy jest jednocześnie tytułem pracy słowackiej artystki Luci Nimcovej. Tytułowy „detsky sen” to nazwa łodzi, którą 11-letnia Lucia płynęła wraz z przyjaciółmi w corocznym spływie, organizowanym w Humenne na północy Słowacji, miejscowości, z której pochodzi artystka. Inicjatorem akcji „Detsky sen” był miejscowy fotograf i animator kultury Marian Kusik. Wspólnie zbudowano łódź, której ściany zbudowane były z wielkoformatowych zdjęcia autorstwa Kusika, przedstawiających załogę. Po wielu latach, w 2010 roku Nimcova postanowiła powtórzyć „Detsky sen”. Zaproszona do udziału w wystawie w czeskiej Pradze zaaranżowała remake sytuacji sprzed ponad 20 lat.

Na wystawie pokażemy m.in. obszerną prezentację dzieł Juliana Antonisza; filmy non-camerowe, pantograf do rysowania, książki dla dzieci, pamiętnik Antonisza oraz komiks.

Wystawa porusza wątek wolnego, niczym nieskrępowanego rozwoju, roli twórczości i kreatywności w rozwoju potencjału poznawczego i twórczego człowieka. W nawiązaniu do tego pojawi się również wątek pedagogiki negatywnej (antypedagogiki) – termin powstały w latach 70. XX w. Negatywna pedagogika znana jest nam z praktyk instytucji edukacyjnych. Systemowa postać negatywnej pedagogiki jest równie szkodliwa, co subiektywna wrogość dorosłego wobec dziecka. Szwajcarska psycholog Alice Miller w książce „Zniewolone dzieciństwo”. Ukryte źródła tyranii” zawarła pogląd, że pedagogika końca XIX i początku XX w. – skrajnie okrutne wychowanie, upokarzanie, przeświadczenie, że kary cielesne są zbawcze – w dużym stopniu wpłynęły na sukces totalitaryzmów II połowy XX w. Z kolei według Theodora W. Adorno czarna pedagogika to model wychowania, z którego wyrasta osobowość autorytarna.

Artyści: Julian Antonisz, Agata Borowa, Olaf Brzeski, Krisztina Erdei, Zofia Gramz, Aneta Grzeszykowska, Eva Kotátková, Tomasz Mróz, Ciprian Mureşan, Lucia Nimcová, Patrycja Orzechowska, Anna Panek, Laura Pawela, Yevgen Samborsky

Agata Chinowska


[1] E. S z e l ą g, "Neuropsychologiczne podłoże mowy"[w:] "Mózg a zachowanie" red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, PWN, Warszawa 2000.)
[2] "Dziecko przedszkolne. Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój?” Instytut Badań Edukacyjnych, Entuzjaści Edukacji