Tęsknota za przedwojennym Białymstokiem. "Migdały i rodzynki. Szkice białostockie" [WIDEO]

Fot: Bartek Warzecha

W spektaklu występują Justyna Godlewska-Kruczkowska i Rafał Olszewski

Jaki był przedwojenny Białystok i kim byli mieszkający tu ludzie? Czym żyli, co ich fascynowało? Co ich łączyło, a co dzieliło? Co po nich zostało i czym różnią się od nas? - pytają twórcy spektaklu.

Siłaczowi pękają spodnie

Odpowiedzi szukają w "Prożektorze" - słynnym tygodniku, który był "organem niezależnej myśli - bezstronnym obserwatorem życia społecznego". Był też "latarnią" rozświetlająca mroki "nad kloaką Białą". Jego archiwalne numery to kopalnia niezwykłych historii. Jak choćby tej, przypominającej walkę Stefana Piątkowskiego z rozjuszonym bykiem (aż siłaczowi pękły spodnie), a potem rozrywanie rąk przez dwa silne konie czy przejażdżka samochodu obciążonego 10 ludźmi przez piersi mężczyzny. Popisy zakończyły się nie gdzie indziej, jak w szpitalu. Czy tej o zabawnym osobniku na dachu toalety publicznej, który okazał się być... elektromechanikiem.

Reżyserowi przedstawienia, a zarazem twórcy scenariusza - Adamowi Biernackiemu - udała się sztuka niełatwa. Obraz przedwojennego, fascynującego miasta utkał z okruchów pamięci, z piosenek, z często niesamowitych opowieści.

Białystok we wspomnieniach

Spektakl wspomina także miejsca, których już nie ma. Malowniczo położony w Zwierzyńcu Teatr Letni "Rozkosz", w którym śpiewała mistrzyni rosyjskiego romansu. Historia "Rozkoszy" zakończyła się w 1937 roku, gdy budynek został rozebrany, a materiał przeznaczony do budowy kościoła w Dojlidach. Kolejnym miejscem jest Kino Apollo, gdzie na zdrowie i życie widzów czyhała niebezpieczna… rura. A prawdziwy skandal wywołał pokaz filmu "Ben Hur", uznanego za antysemicki. Plotka o zamieszkach poszła w świat - podawał ją nawet londyński "The Times". W tym fragmencie twórcy wykorzystują teatr cieni, a także stylizowany, czarno-biały filmik. W spektaklu nie brakuje również archiwalnych zdjęć oraz animacji przedstawiającej Rynek Kościuszki przed wojną.

Zniknęły nie tylko miejsca, zniknęła też społeczność żydowska. Święta, dzielnica z drewnianymi domami, gwarny targ, Wielka Synagoga czy kirkut zastawiony kamiennymi macewami - to już tylko wspomnienie. Początek i finał przedstawienia tworzą pętlę i pokazują, jak zmieniło się miasto. Teraz już bez barwnej obecności Żydów.

Wyśpiewać życie

Justyna Godlewska-Kruczkowska i Rafał Olszewski (spektakl powstał dzięki stypendium artystycznemu Prezydenta Miasta Białegostoku, które otrzymał aktor) z polotem posługują się piękną polszczyzną. A przecież wobec zabawnych, a często nawet pełnych absurdalnego humoru historii z "Prożektora" trudno pozostać obojętnym.

"Migdały i rodzynki. Szkice białostockie" to także, a może przede wszystkim, spektakl muzyczny. Pełen żydowskich piosenek, by wymienić: "Śpiewam życie", "Szabes goj", specjalnie przypomnianą "Białystok miasteczko me" czy zaśpiewane na bis "Bulbes", a także przedwojennych szlagierów: "Ja się boję sama spać" i "Całuję twoją dłoń, madame" (w wersji niemieckiej).